Terapia schematów pierwotnie wywodzi się z terapii poznawczo-behawioralnej. Jej twórcą jest Jeffrey E. Young.
Wartością dodaną są tu jednak elementy zaczerpnięte z różnych podejść psychoterapeutycznych, których skuteczność jest potwierdzona.
Szczególne miejsce w tym podejściu ma teoria przywiązania Bowlby’ego. Jej głównym założeniem jest to, że utrata znaczącego obiektu w rozwoju dziecka, jakim może być ojciec, matka lub inny opiekun wywiera znaczący wpływ na dalszy jego rozwój. Dzieje się tak w wyniku utraty pewnej równowagi w zaspakajaniu podstawowych potrzeb.
Podstawowym pojęciem jakim posługujemy się w trakcie terapii jest schemat lub „pułapka życiowa„.
Są to głęboko zakorzenione i uwewnętrznione przekonania na temat nas samych i świata. Stanowią one centrum dla naszego obrazu samych siebie. W ich skład wchodzą wspomnienia, emocje,przekonania a nawet doznania cielesne.
Rozwijamy je przez całe życie, nadając im coraz to nowy kształt. Mimo ich dysfunkcyjnego oddziaływania na nas i destrukcji jaką wprowadzają w nasze życie, trzymamy się ich za wszelką cenę, ponieważ stanowią one często jedyną rzeczywistość jaką znamy.
Najczęściej w kłopoty życiowe wprowadza nas nie jeden aktywny schemat a kilka. Wtedy mamy do czynienia z trybem schematów, rozumianym jako zespół schematów oraz strategii radzenia sobie, które są aktywowane w wyniku jakiejś sytuacji.
Terapia schematów może być krótko-, średnio- lub długoterminowa – jest to zależne od trudności i stopnia utrwalenia schematów, z którymi będziemy pracowali podczas terapii.
Praca w oparciu o psychoterapię schematu opiera się na przejściu przez poszczególne etapy:
- Wstępna rozmowa, pozwalająca na zrozumienie problemu i trudności z jaką przychodzi człowiek oraz wyznaczenie celów terapii;
- Ukierunkowana historia życia – rozmowa na temat trudnych, istotnych zdarzeń życiowych;
- Wypełnienie kwestionariuszy schematów – pozwalają na precyzyjną diagnozę 18 dysfunkcyjnych schematów:
Opuszczenie/Niestabilność więzi Roszczeniowość/Wielkościowość
Nieufność/ Skrzywdzenie Niedostateczna samokontrola i samodyscyplina
Deprywacja emocjonalna Podporządkowanie się
Wadliwość/Wstyd Samopoświęcanie
Izolacja społeczna/Wyobcowanie Poszukiwanie akceptacji i uznania
Zależność/Niekompetencja Negatywizm/Pesymizm
Podatność na zranienie lub zachorowanie Zahamowanie emocjonalne
Uwikłanie emocjonalne/Nie w pełni rozwinięte JA Nadmierne wymagania/nadmierny krytycyzm
Porażka Bezwzględna surowość
W praktyce terapia schematów znacznie wykracza poza ramy tradycyjnej terapii poznawczo-behawioralnej, kładąc znacznie większy akcent na zrozumienie doświadczeń z okresu dzieciństwa i dorastania jako źródeł trudności psychologicznych pacjenta. Znalezienie początków schematów oraz prześledzenie ich rozwoju aż do chwili obecnej pozwala zrozumieć ich dynamikę oraz destrukcyjny wpływ na aktualne życie.
Szereg interwencji terapeutycznych, podjętych przy ścisłej współpracy z pacjentem pozwala na stopniowe polepszenie jakości życia. Jej skuteczność sprawdzono w obszarze pracy z:
– trudnymi problemami w związkach;
– długotrwałymi trudnościami w budowaniu trwałych i satysfakcjonujących związków;
– trwającymi całe życie problemami osobowościowymi;
– długotrwałym odczuwaniu smutku i lęku;
– nadmiernym objadaniem się.
