Jest to podejście cechujące się dużą efektywnością, na co wskazują liczne publikacje naukowe.
Jest zorientowane na cel, koncentruje się na problemie – i co ważne – ma ograniczenie w czasie, a więc nie ciągnie się latami, jak to bywa w przypadku innych podejść. Uczy rozpoznawać,weryfikować i reagować na nieprzystosowawcze myśli i przekonania, korzystając przy tym z wielu technik mających na celu zmianę wzorców takiego myślenia, emocji i zachowań.
W swojej początkowej fazie kładzie szczególny nacisk na teraźniejszość, co nie oznacza, że pomijana jest przeszłość. To tam zaczęły się kształtować określone przekonania o nas, o innych i o świecie, które często okazują się być niefunkcjonalne i wymagają weryfikacji oraz przeformułowania.
Podstawowym założeniem terapii poznawczo-behawioralnej jest to, że człowiek aktywnie tworzy otaczającą go rzeczywistość, nadając określone znaczenia różnym bodźcom docierającym do niego.Ten proces nadawania znaczeń odbywa się w dużej mierze automatycznie. W ten sposób każdy z nas przeżywa świat w bardzo indywidualny sposób.
To nadawanie znaczeń wpływa na odczuwanie przez nas emocji i na to, jakie podejmiemy działania. Idea jest taka, że dokonując zmiany własnych przekonań na temat określonych zdarzeń życiowych, jesteśmy w stanie zmienić swoje emocje, a w związku z tym również zachowania. Dokonać tego można za pomocą różnych technik i interwencji, które wspólnie z terapeutą podejmowane są podczas terapii.W terapii poznawczo-behawioralnej bardzo ważne jest zaangażowanie pacjenta/klienta i jego motywacja do pracy nad sobą.
To co też wyraźnie odróżnia terapię poznawczo-behawioralną od innych podejść terapeutycznych, to charakter relacji: psychoterapeuta-pacjent/klient.Terapeuta jest tu rozumiany jako ktoś, kto posiada specjalistyczną wiedzę na temat funkcjonowania psychiki człowieka.
Z kolei klient/pacjent jest specjalistą od swoich uczuć, myśli. To on posiada tę specjalistyczna wiedzę na temat siebie.
Kiedy więc dwóch specjalistów spotyka się i zaczyna rozmawiać na ważne kwestie, musi z tego wydarzyć się coś dobrego.
